Auteur: dr. Edith Eva Eger
Boekreview door Bert Hendriks
Edith Eva Eger overleefde Auschwitz. Haar boek ‘De keuze’ is een mustread als je geïnspireerd wilt worden om alles uit het leven te halen. En als je wilt leren begrijpen dat jij in iedere situatie, altijd een keuze hebt.
Het voelt voor mij alsof alles wat ik ook over het boek schrijf, het levensverhaal van Edith Eger, ernstig tekort zou kunnen doen. Maar daar zit dan ook meteen de crux. Ze predikt juist dat haar verhaal verteld moet worden. En dat ieder trauma even zwaar weegt als dat van haar. Want als je je eigen thema’s niet serieus neemt, dan veroordeel je jezelf tot een slachtofferrol. Wij coaches helpen onze cliënten weer regie te nemen over hun eigen leven en – met de woorden van dr. Eger – ‘zich te ontketenen van de gevangenis waarin zij zichzelf hebben geketend, omdat ze even niet zien dat ze keuze hebben’.
Haar eigen onvergetelijke verhaal over het overleven van Auschwitz is aangrijpend, dramatisch en bijna onmogelijk voor te stellen, maar tegelijkertijd inspirerend. Dr. Eger gebruikt al haar ervaringen om mensen te helpen hun eigen vrijheid te vinden. Ze vertelt over transformaties van patiënten aan de hand van haar eigen levensverhaal. Ze helpt mensen te ontsnappen aan de gevangenis van hun eigen gedachten. Ieder van ons zit op een bepaalde manier geestelijk gevangen. Ze wil ons doen beseffen dat we naast onze eigen gevangenisbewaarder ook onze eigen bevrijder kunnen zijn.
In het boek neemt ze ons mee in haar eigen zoektocht naar vrijheid in haar ervaring als klinisch psycholoog. Ze leerde dat lijden universeel is, maar dat slachtofferschap optioneel is. Ze is ervan overtuigd dat ‘het slachtoffer worden van’ iets anders is dan ‘de slachtofferrol’. Het is bijna niet te voorkomen dat we zullen lijden onder een kwelling, ramp of misbruik, veroorzaakt door omstandigheden, mensen of organisaties waar we weinig tot geen invloed op hebben. Dat is ‘het slachtoffer worden van’. Het komt van buitenaf. De pestkop in de buurt, de leidinggevende die tiert of negeert, de echtgenoot vol onbegrip of het ongeluk waardoor je in het ziekenhuis belandt. Daartegenover staat ‘de slachtofferrol’, die van binnenuit komt. Niemand kan van jou een slachtoffer maken. Dat kun je, volgens dr. Eger, alleen zelf doen. We worden niet een slachtoffer door wat er met ons gebeurt, maar doordat we ervoor kiezen om vast te houden aan de slachtofferrol. We ontwikkelen de denkwijze van slachtoffer: star, verwijtend, pessimistisch, bestraffend en zonder gezonde beperking of grenzen.
Bijna filmisch vertelt Edith Eger over haar gevangenschap in Auschwitz. Ze ontmoet dokter Mengele als hij ‘s avonds afdwaalt naar de barakken, op zoek naar getalenteerde gevangenen om hem te vermaken. De meisjes naast Edith duwen haar naar voren. Ze weten dat ze een opleiding tot ballerina heeft gevolgd. ‘Danseresje,’ zegt dokter Mengele, ‘dans eens voor me.’ En ze danst. Terwijl ze danst, krijgt ze een inzicht dat ze nooit weer zal vergeten. Dat inzicht zal haar leven, zelfs als de verschrikkingen voorbij zijn, meerdere keren redden. Zij ziet op dat moment dat de doorgewinterde moordenaar die ‘s ochtends haar moeder heeft gedood, zieliger is dan zijzelf. Ze realiseert zich dat zij vrij is in haar gedachten en dat hij dat nooit zal zijn. Hij zal altijd moeten leven met wat hij gedaan heeft, bedenkt ze, en zit daarom meer gevangen dan zijzelf.
Eenmaal bevrijd, begreep dr. Eger pas na vele jaren dat emotionele pijn niet verdwijnt door ervoor weg te lopen. Het maakt de pijn juist erger. Ze was vrij en leefde inmiddels in Amerika, maar voelde zich nog lang niet ‘vrij’. Werd ze uitgescholden omdat ze iets verkeerd deed, was niet dat schelden het probleem, maar wel dat ze de vaststelling van haar waardeloosheid geloofde. Op een gegeven moment realiseerde ze zich dat vooruitgaan ook teruggaan naar het verleden betekent. Waarbij lijden onvermijdelijk en universeel is, maar dat het verschil maakt hoe we op lijden reageren. We zullen volgens dr. Eger allemaal onplezierige ervaringen hebben in ons leven. We zullen fouten maken, niet krijgen wat we graag willen. Dat is een onderdeel van mens-zijn. Het probleem en de basis van ons aanhoudende lijden is de overtuiging dat we die onprettige dingen verdienen. Dat pijn, fouten en teleurstelling iets zeggen over wat we waard zijn.
Als we geloven dat er onmogelijk van ons kan worden gehouden als we authentiek zijn, lopen we gevaar onze ware aard te vergeten. Risico’s nemen betekent volgens dr. Eger niet dat je je blindelings in het gevaar moet storten. Nee, het betekent dat je je angsten omarmt zodat je er niet door gevangen wordt gehouden.
Het verhaal van dr. Edith Eva Eger laat zien dat er altijd een keuze is, maar dat dat niet altijd eenvoudig is. Het is een levenspad van ja zeggen tegen jezelf, het beschouwen van jezelf als de meest serieuze taak. Van jezelf beoordelen door je eigen ogen en niet door de ogen van anderen. En je realiseren dat hoe meer keuzes je gevoelsmatig hebt, hoe minder groot de kans is dat je jezelf slachtoffer zult voelen.
Dr. Eger legt in haar boek voortdurend verbanden tussen de casuïstiek van haar patiënten en haar weg naar eigen helen. Daarin vormde ze uiteindelijk haar persoonlijke overtuiging en klinische maatstaf: we kunnen ervoor kiezen om onze eigen gevangenisbewaarder te zijn of we kunnen ervoor kiezen om vrij te zijn.
Gorredijk 2022.
Share this Post