Macht! Van instinct tot integriteit
Auteur: Oscar David
Boekreview door Bert Hendriks
Als je geen macht hebt, kun je die ook niet misbruiken of verliezen. Maar zónder macht kun je geen verschil maken of iets moois creëren. In Macht! legt Oscar David, psycholoog en organisatieadviseur, uit wat macht is en hoe we ernaar kunnen kijken.
Vanuit vele perspectieven beschrijft David op een boeiende manier wat macht is, welke kenmerken macht heeft en wat de destructieve gevolgen kunnen zijn als die macht corrumpeert. Hij onderscheidt drie vormen: macht 1.0 is survival of the fittest (vechten), macht 2.0 is macht vanuit een systeem van checks and balances (volgens de spelregels) en macht 3.0 is de integriteit van de macht (laten zien wat ze willen betekenen en vertrouwen geven aan hun collega’s).Hij begint met een advies over hoe je integer met macht om kunt gaan. Die manier ligt volgens hem besloten in ons hart en het vermogen om onszelf te zijn. Oscar David verwijst naar Kahane (2010)*[1], die stelt dat macht alleen goed uitwerkt als ze wordt uitgeoefend in verbinding met de ander. Volgens hem is het daarom van belang dat de machthebbers hun hart erbij houden.
Macht is volgens David het vermogen om te bepalen. Hij licht toe hoe macht kan corrumperen en dat vaak in relatie tot eigenbelang. Dat maakt het tegelijkertijd lastig, zegt hij, omdat organisatiebelang en eigenbelang nog weleens op gespannen voet met elkaar kunnen staan. Macht heeft sterke kanten en schaduwzijden en als we die macht tot een constructief potentieel willen ontwikkelen, moeten we volgens hem ook inzicht verwerven in de schaduwzijden en drijfveren die maken dat macht kan leiden tot misbruik.
Volgens Oscar David beschikt de mens over het vermogen te reflecteren en daarom bewustzijn te ontwikkelen. Precies dat is wat De Haan en Kasozi (2014)*[2]bedoelen met het reflectieve zelf. In hun boek ‘De schaduwkant van leiderschap’ beschrijven zij de schaduwzijden en valkuilen van leiderschap en wat je kunt doen om te voorkomen dat je als leider doorschiet in een machtsspel; machtsmisbruik met mogelijk destructieve gevolgen voor collega-teamleden en zelfs de organisatie. De belangrijkste conclusie van De Haan en Kasozi, evenals die van Oscar David, is dat de leider zijn feedback (ook opwaarts) uit de organisatie dient te krijgen wil hij of zij het goed doen. Oscar David wijdt een hoofdstuk in zijn boek aan hoe macht tot kracht kan worden omgebogen, waarbij moed een grote rol speelt. Moed tonen is best nog lastig. Brene Brown (2012)*[3]heeft het tot haar levenswerk gemaakt om haar moed te vergroten. Die moed is nodig om de machteloosheid tegen te gaan. Machteloosheid die, volgens Oscar David, uiteindelijk kan verworden tot haat. Hij licht toe welke factoren machteloosheid en gevoelens van haat beïnvloeden en welke invloed we zelf kunnen uitoefen om dat tegen te gaan. Hij beschrijft ook de relatie van het brein tot macht, hoe de biochemie daarin werkt. En daarin komt hij weer terug op het hart. Het hart heeft volgens Oscar David de functie van sensor. Hoe opener het hart is, des te meer kan het voelen. Niet iets wat je meteen aan de bestuurstafel kunt bespreken. En je vertelt niet makkelijk aan collega’s dat men het hart wat meer moet openstellen voor elkaar. En toch is ook mijn ervaring dat, als je met het hart luistert, je gesprekspartner zich beter begrepen voelt. Het betekent niet dat hij of zij het met je eens is, maar het geeft je gesprekspartner het gevoel dat je hem of haar ziet (Keirse 2014)*[4].
Door de eerdergenoemde biochemische werking is macht volgens Oscar David ook verslavend. De ‘winnaars’ worden door die biochemie uitgerust om de volgende ‘wedstrijd’ ook te winnen. Ons ego heeft een grote rol en hoe meer het ego ons in de macht heeft, des te minder speelruimte ervaren we volgens Oscar David. Volgens hem zijn we dan minder adequaat in het kiezen van ons gedrag, omdat ons ‘script’ regeert. Door ons bewust te zijn van ons ‘script’, onze persoonlijkheid, hebben we de keus om er wel of niet een gevolg aan te geven. Volgens Oscar David is het daarom van belang je persoonlijkheid zo goed mogelijk te kennen.
‘Je ziet het pas als je het doorhebt’ is de wereldberoemde uitspraak van Johan Cruijff. En dat is wat een organisatieadviseur doet: het bewust maken van het tot dan onbewuste. Ardon (2011)*[5]refereert ook aan die uitspraak van Cruijff in zijn boek ‘Doorbreek de cirkel’, waarin hij uitlegt dat patronen in organisaties welig tieren totdat we ze zichtbaar maken.
Hoe beter we onszelf kennen, des te meer zijn we ‘kapitein’ op ons eigen schip en kunnen we afrekenen met ons superego of onze innerlijke criticus.
Wat Oscar David heel mooi beschrijft is de plattegrond van de macht. Die plattegrond wordt inzichtelijk door organisatieopstellingen, het werk van Bert Hellinger. In zo’n opstelling wordt zichtbaar hoe de mensen zich tot elkaar verhouden op basis van macht. David beschrijft wat mogelijke invloeden zijn op de verstoring van die macht, wat de oorzaak is van frustratie en meer. En daarmee zie je dat er niet alleen vanuit het individu wordt gehandeld, maar ook vanuit het veld waarin hij of zij staat opgesteld.
Oscar besluit zijn boek over de integriteit van de macht met een metafoor voor wie denkt dat men beter af is zonder macht, omdat die niets goeds zou brengen. Het zou hetzelfde zijn als zeggen dat we beter af zijn zonder bijen omdat die zo akelig kunnen steken.
*1 (Zie ook ‘Power and Love’, A. Kahane, 2010)
*2 (Zie ook De schaduwkant van leiderschap’, E. de Haan en A. Kasozi, 2014)
*3 (Zie ook ‘De moed van imperfectie’, B. Brown, 2010)
*4 (Zie ook ‘Zie de mens’, M. Keirse, 2014)
*5 (Zie ook ‘Doorbreek de cirkel’, A. Ardon, 2011)
Share this Post